Για την θεραπευτική αξία της Υμνολογίας της Εκκλησίας μας

Διάβαζα ένα άρθρο με τίτλο «The therapeutic value of hymns» και κατάλαβα ακόμα μια φορά πόσο μεγάλη είναι η αξία της εκκλησιαστικής υμνολογίας και πόσο προσεγμένη είναι η επιλογή ψαλμών και ύμνων στις διάφορες εκκλησιαστικές ακολουθίες από τους Πατέρες της Εκκλησίας.

Ο συγγραφέας του άρθρου υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι βοηθιούνται ή βλάπτονται από την προσεκτική επιλογή των ύμνων στην ομαδική προσευχή.

Αν και το άρθρο είναι γραμμένο για προτεσταντικούς και καθολικούς ύμνους και δεν μπορούμε να κατανοήσουμε αυτό που λέει ο συγγραφέας είναι επειδή θεωρούμε αρκετά πράγματα αυτονόητα.  Ποια είναι αυτά:

• Οι περισσότεροι ύμνοι έχουν γραφτεί από Αγίους της Εκκλησίας.  Αν δεν έχουν γραφεί από Αγίους, έχουν γραφεί από ευλαβείς Χριστιανούς λαϊκούς  και μοναχούς και για να ενταχθούν στο Εκκλησιαστικό Τυπικό πέρασαν από την κρίση του ορθοδόξως σκεπτόμενου εκκλησιαστικού σώματος. Τι εξασφαλίζει αυτό; Εξασφαλίζει ότι οι άνθρωποι που ενεπλάκησαν στην συγγραφή των ύμνων και την διαμόρφωση του Τυπικού των ακολουθιών ήταν απαλλαγμένοι από πάθη, κόπλεξ, ανθρώπινες αδυναμίες. Κάτι που δεν ισχύει απαραίτητα σήμερα. Κυρίως στον προτεσταντικό χώρο όπου συνθέτονται ύμνοι σχεδόν από τον οποιοδήποτε. Παράδειγμα: Αν έγραφα ύμνους εγώ που είμαι εμπαθής θα έφτανα ποτέ τον Ρωμανό τον Μελωδό ή τον Ιωάννη Δαμασκηνό και δεν εννοώ από ποιητική αξία αλλά από νοηματική  και ψυχοθεραπευτική αξία για αυτό που τους ακούει; Η απάντηση είναι προφανής.
• Η υμνολογία και η διάταξη των ακολουθιών είναι προσεκτικά εκλεγμένη ώστε να εξυπηρετεί συγκεκριμένους στόχους όπως:
  • Αναγνώριση αμαρτωλότητας
  • Έκκληση για Θείο Έλεος
  • Συγχώρηση πλησίον
  • Δοξολογία
  • κ.α.

Τα παραπάνω δίνουν ελπίδα στον άνθρωπο και δεν τον καταδικάζουν. Έχουν ψυχοθεραπευτική αξία και με την Πατερική έννοια αλλά και με την σύγχρονη ψυχολογική έννοια.

Περί ενότητας λόγος

Παραμονές εκλογών.

Στην ιστορία έχουν εμφανιστεί ιδεολογικά ρεύματα που καλούν σε ενότητα τους ανθρώπους.

Χαρακτηριστικό Παράδειγμα ο Κομμουνισμός με το σύνθημα: Προλετάριοι όλου του κόσμου ενωθείτε.

Αντίστοιχο σύνθημα μπορεί να λεχθεί και για τον Καπιταλισμό.

Ακραίες εθνικιστικές οργανώσεις καλούν σε ενότητα τους ανθρώπους βασιζόμενοι σε φυλετικά χαρακτηριστικά.

Έτσι έχουμε το εξής η ενότητα που καλούνται οι άνθρωποι να είναι ενότητα που στηρίζεται σε φυλετικά, εθνικά, ταξικά ή και θρησκευτικά χαρακτηριστικά.

Είναι όμως αυτή πραγματική ενότητα των ανθρώπων; Νομίζω δεν είναι!

Δυο εβδομάδες μετά την Κυριακή της Πεντηκοστής και παραμονές εκλογών είναι επίκαιρο και θα είναι επίκαιρο νυν και αει το παρακάτω τροπάριο:

«Ὅτε καταβάς τάς γλώσσας συνέχεε, διεμέριζεν ἔθνη ὁ Ὕψιστος·  ὅτε τοῦ πυρός τάς γλώσσας διένειμεν, εἰς ἑνότητα πάντας ἐκάλεσε, καί συμφώνως δοξάζομεν τό Πανάγιον Πνεῦμα».

Συμπέρασμα:

Προϋπόθεση για ενότητα είναι το «συμφώνως δοξάζομεν τό Πανάγιον Πνεῦμα» . Ή αλλιώς χωρίς Άγιο Πνεύμα ακατόρθωτη η ενότητα των ανθρώπων.

 

Επίγνωση vs Απόγνωση

Την Μεγάλη Τρίτη το βράδυ ψέλνεται το παρακάτω τροπάριο:

Ἡ ἀπεγνωσμένη διὰ τὸν βίον, καὶ ἐπεγνωσμένη διὰ τὸν τρόπον, τὸ μύρον βαστάζουσα, προσῆλθέ σοι βοῶσα. Μή με τὴν πόρνην ἀπορρίψῃς, ὁ τεχθεὶς ἐκ Παρθένου, μή μου τὰ δάκρυα παρίδῃς, ἡ χαρὰ τῶν Ἀγγέλων· ἀλλὰ δέξαι με μετανοουσαν, ἣν οὐκ ἀπώσω ἁμαρτάνουσαν Κύριε, διὰ τὸ μέγα σου ἔλεος.

η συγκεκριμένη πόρνη ήταν απεγνωσμένη για την ζωή της όπως και πολλοί συνάνθρωποι μας ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Όμως ήταν και επεγνωσμένη δια τον τρόπον. Επεγνωσμένη για τον τρόπο να υπερβεί την απόγνωση της.

Η απόγνωση για τον βίον πρέπει να συνοδεύεται με την επίγνωση για τον τρόπο αλλιώς είναι απόγνωση σκέτη, απελπισία, έλλειψη ελπίδας και τελικά θάνατος ψυχολογικός,  πνευματικός, σωματικός.

 

Αγαπημένοι Ύμνοι Μεγάλης Εβδομάδας

Οι παρακάτω ύμνοι είναι μόνο ενδεικτικοί αυτών που μου αρέσουν. Εκτός από τα παρακάτω μ΄αρέσουν τα Ευλογητάρια, τα Εγκώμια.

Όρθρος Μεγάλης Δευτέρας, στιχηρό των Αίνων, ήχος α΄

Ερχόμενος ο Κύριος προς το εκούσιον πάθος, τοις αποστόλοις έλεγεν εν τη οδώ· ιδού αναβαίνομεν εις Ιεροσόλυμα και παραδοθήσεται ο Υιός του ανθρώπου, καθώς γέγραπται περί αυτού. Δεύτε ουν και ημείς, κεκαθαρμέναις διανοίαις, συμπορευθώμεν αυτώ και συσταυρωθώμεν και νεκρωθώμεν δι’ αυτόν ταις του βίου ηδοναίς, ίνα και συζήσωμεν αυτώ, και ακούσωμεν βοώντος αυτού, ουκέτι εις την επίγειον Ιερουσαλήμ δια το παθείν, αλλά αναβαίνω προς τον Πατέρα μου και Πατέρα υμών και Θεόν μου και Θεόν υμών, και συνανυψώ υμάς εις την άνω Ιερουσαλήμ, εν τη Βασιλεία των ουρανών.

Απόστιχο Μεγάλης Τρίτης Ἰδιόμελο Ἦχος πλ. β

Ἡ ἀπεγνωσμένη διὰ τὸν βίον, καὶ ἐπεγνωσμένη διὰ τὸν τρόπον, τὸ μύρον βαστάζουσα, προσῆλθέ σοι βοῶσα. Μή με τὴν πόρνην ἀπορρίψῃς, ὁ τεχθεὶς ἐκ Παρθένου, μή μου τὰ δάκρυα παρίδῃς, ἡ χαρὰ τῶν Ἀγγέλων· ἀλλὰ δέξαι με μετανοουσαν, ἣν οὐκ ἀπώσω ἁμαρτάνουσαν Κύριε, διὰ τὸ μέγα σου ἔλεος.

Ιδίομελο Μεγάλης Πέμπτης  Ἦχος πλ. α’ Δόξα… Καὶ νῦν …

Μυσταγωγῶν σου Κύριε τοὺς Μαθητάς, ἐδίδασκες λέγων. Ὦ φίλοι, ὁρᾶτε, μηδεῖς ὑμᾶς χωρίσει μου φόβος· εἰ γὰρ πάσχω, ἀλλ’ ὑπὲρ τοῦ Κόσμου· μὴ οὖν σκανδαλίζεσθε ἐν ἐμοί· οὐ γὰρ ἦλθον διακονηθῆναι, ἀλλὰ διακονῆσαι, καὶ δοῦναι τὴν ψυχήν μου, λύτρον ὑπὲρ τοῦ Κόσμου. Εἰ οὖν ὑμεῖς φίλοι μού ἐστε, ἐμὲ μιμεῖσθε· ὁ θέλων πρῶτος εἶναι, ἔστω ἔσχατος, ὁ δεσπότης, ὡς ὁ διάκονος· μείνατε ἐν ἐμοί, ἵνα βότρυν φέρητε· ἐγὼ γάρ εἰμι τῆς ζωῆς ἡ ἄμπελος.

Ἰδιόμελον Μεγάλης Παρασκευής Ἦχος πλ. α’  Δόξα… Καὶ νῦν …

Σὲ τὸν ἀναβαλλόμενον, τὸ φῶς ὥσπερ ἱμάτιον, καθελὼν Ἰωσὴφ ἀπὸ τοῦ ξύλου, σὺν Νικοδήμῳ, καὶ θεωρήσας νεκρὸν γυμνὸν ἄταφον, εὐσυμπάθητον θρῆνον ἀναλαβών, ὀδυρόμενος ἔλεγεν· Οἴμοι, γλυκύτατε Ἰησοῦ! ὃν πρὸ μικροῦ ὁ ἥλιος ἐν Σταυρῷ κρεμάμενον θεασάμενος, ζόφον περιεβάλλετο, καὶ ἡ γῆ τῷ φόβῳ ἐκυμαίνετο, καὶ διερρήγνυτο ναοῦ τὸ καταπέτασμα· ἀλλ’ ἰδοὺ νῦν βλέπω σε, δι’ ἐμὲ ἑκουσίως ὑπελθόντα θάνατον· πῶς σε κηδεύσω Θεέ μου; ἢ πῶς σινδόσιν εἱλήσω; ποίαις χερσὶ δὲ προσψαύσω, τὸ σὸν ἀκήρατον σῶμα; ἢ ποῖα ᾄσματα μέλψω, τῇ σῇ ἐξόδῳ Οἰκτίρμον; Μεγαλύνω τὰ Πάθη σου, ὑμνολογῶ καὶ τὴν Ταφήν σου, σὺν τῇ Ἀναστάσει, κραυγάζων· Κύριε δόξα σοι.

 

Αγαπημένοι Ύμνοι Τριωδίου

Του Τελώνου και Φαρισαίου

Στιχηρόν Ἰδιόμελον Ἑσπερινοῦ Κυριακῆς.

Μὴ προσευξώμεθα φαρισαϊκῶς, ἀδελφοί· ὁ γὰρ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ταπεινωθῶμεν ἐναντίον τοῦ Θεοῦ, τελωνικῶς διὰ νηστείας κράζοντες· Ἱλάσθητι ἡμῖν ὁ Θεός, τοῖς ἁμαρτωλοῖς.

Δοξαστικόν Ἀποστίχων Ἑσπερινοῦ Κυριακῆς  Δόξα… Ἦχος πλ. α’
Βεβαρημένων τῶν ὀφθαλμῶν μου ἐκ τῶν ἀνομιῶν μου, οὐ δύναμαι ἀτενίσαι, καὶ ἰδεῖν τὸν αἰθέρα τοῦ οὐρανοῦ, ἀλλὰ δέξαι με ὡς τὸν Τελώνην, μετανοοῦντα Σωτήρ, καὶ ἐλέησόν με.

Του Ασώτου

Στιχηρόν Ἰδιόμελον Ἑσπερινοῦ Κυριακῆς Ἦχος α΄.
Εἰς ἀναμάρτητον χώραν, καὶ ζωηράν, ἐπιστεύθην, γεωσπορήσας τὴν ἁμαρτίαν, τῇ δρεπάνῃ ἐθέρισα, τοὺς στάχυας τῆς ἀμελείας, καὶ δραγμάτων ἐστοίβασα, πράξεών μου τὰς θημωνίας, ἃς καὶ κατέστρωσα οὐχ ἅλωνι τῆς μετανοίας. Ἀλλ’ αἰτῶ σε, τὸν προαιώνιον γεωργὸν ἡμῶν Θεόν, τῷ ἀνέμῳ τῆς σῆς φιλευσπλαγχνίας ἀπολίκμισον τὸ ἄχυρον τῶν ἔργων μου καὶ σιτάρχησον τῇ ψυχῇ μου τὴν ἄφεσιν, εἰς τὴν οὐράνιόν σου συγκλείων με ἀποθήκην καὶ σῶσόν με.

Στιχηρόν Ἰδιόμελον Ἑσπερινοῦ Κυριακῆς. Ἦχος α΄.

Ἐπιγνῶμεν ἀδελφοὶ τοῦ μυστηρίου τὴν δύναμιν· τὸν γὰρ ἐκ τῆς ἁμαρτίας, πρὸς τὴν πατρικὴν ἑστίαν, ἀναδραμόντα, Ἄσωτον Υἱὸν ὁ πανάγαθος Πατήρ, προϋπαντήσας ἀσπάζεται, καὶ πάλιν τῆς οἰκείας δόξης, χαρίζεται τὰ γνωρίσματα, καὶ μυστικὴν τοῖς ἄνω ἐπιτελεῖ ευφροσύνην, θύων τὸν μόσχον τὸν σιτευτόν, ἵνα ἡμεῖς ἀξίως πολιτευσώμεθα, τῷ τε θύσαντι φιλανθρώπῳ Πατρί, καὶ τῷ ἐνδόξῳ θύματι, τῷ Σωτῆρι τῶν ψυχῶν ἡμῶν.

Στιχηρόν Ἰδιόμελον Αίνων. Ἦχος β’.

Τὴν τοῦ Ἀσώτου φωνὴν προσφέρω σοι Κύριε. Ἥμαρτον ἐνώπιον τῶν ὀφθαλμῶν σου ἀγαθέ, ἐσκόρπισα τὸν πλοῦτον τῶν χαρισμάτων σου, ἀλλὰ δέξαι με μετανοοῦντα, Σωτὴρ καὶ σῶσόν με.

Στιχηρόν Ἰδιόμελον Αίνων. Ἦχος δ’

Ὡς ὁ Ἄσωτος Υἱὸς ἦλθον κᾀγὼ οἰκτίρμον, ὁ τὸν βίον ὅλον δαπανήσας ἐν τῇ ἀποδημίᾳ, ἐσκόρπισα τὸν πλοῦτον, ὃν δέδωκάς μοι Πάτερ, δέξαι με μετανοοῦντα ὁ Θεός, καὶ ἐλέησόν με.

Δοξαστικό των ΑίνωνἮχος πλ. β’

Πάτερ ἀγαθέ, ἐμακρύνθην ἀπὸ σοῦ μὴ ἐγκαταλίπῃς με, μηδὲ ἀχρεῖον δείξῃς τῆς βασιλείας σου· ὁ ἐχθρὸς ὁ παμπόνηρος ἐγύμνωσέ με, καὶ ᾖρέ μου τὸν πλοῦτον· τῆς ψυχῆς τὰ χαρίσματα ἀσώτως διεσκόρπισα, ἀναστὰς οὖν, ἐπιστρέψας πρὸς σὲ ἐκβοῶ· Ποίησόν με ὡς ἕνα τῶν μισθίων σου, ὁ δι’ ἐμὲ ἐν Σταυρῷ τὰς ἀχράντους σου χεῖρας ἁπλώσας, ἵνα τοῦ δεινοῦ θηρὸς ἀφαρπάσῃς με, καὶ τὴν πρώτην καταστολὴν ἐπενδύσῃς με, ὡς μόνος πολυέλεος.

Κυριακή των Αποκρεών

Δοξαστικό των Αίνων. Ἦχος α’

Προκαθάρωμεν ἑαυτούς, ἀδελφοί, τῇ βασιλίδι τῶν ἀρετῶν· ἰδοὺ γὰρ παραγέγονε, πλοῦτον ἡμῖν ἀγαθῶν κομίζουσα, τῶν παθῶν κατευνάζει τὰ οἰδήματα, καὶ τῷ Δεσπότῃ καταλλάττει τοὺς πταίσαντας· διὸ μετ’ εὐφροσύνης ταύτην ὑποδεξώμεθα, βοῶντες Χριστῷ τῷ Θεῷ, ὁ ἀναστὰς ἐκ τῶν νεκρῶν, ἀκατακρίτους ἡμᾶς διαφύλαξον, δοξολογοῦντάς σε τὸν μόνον ἀναμάρτητον.

Κυριακή της Τυρινής

Στιχηρόν Ἰδιόμελον Αίνων. Ἦχος πλ. α’

Τὸ στάδιον τῶν ἀρετῶν ἠνέῳκται, οἱ βουλόμενοι ἀθλῆσαι εἰσέλθετε, ἀναζωσάμενοι τὸν καλὸν τῆς Νηστείας ἀγῶνα· οἱ γὰρ νομίμως ἀθλοῦντες, δικαίως στεφανοῦνται, καὶ ἀναλαβόντες τὴν πανοπλίαν τοῦ Σταυροῦ, τῷ ἐχθρῷ ἀντιμαχησώμεθα, ὡς τεῖχος ἄρρηκτον κατέχοντες τὴν Πίστιν, καὶ ὡς θώρακα τὴν προσευχήν, καὶ περικεφαλαίαν τὴν ἐλεημοσύνην, ἀντὶ μαχαίρας τὴν νηστείαν, ἥτις ἐκτέμνει ἀπὸ καρδίας πᾶσαν κακίαν. Ὁ ποιῶν ταῦτα, τὸν ἀληθινὸν κομίζεται στέφανον, παρὰ τοῦ Παμβασιλέως Χριστοῦ, ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς Κρίσεως.

Καθ’ όλη την Περίοδο του Τριωδίου

Τὰ πλήθη τῶν πεπραγμένων μοι δεινῶν, ἐννοῶν ὁ τάλας, τρέμω τὴν φοβερὰν ἡμέραν τῆς κρίσεως· ἀλλὰ θαρρῶν εἰς τὸ ἔλεος τῆς εὐσπλαγχνίας σου, ὡς ὁ Δαυῒδ βοῶ σοι· Ἐλέησόν με ὁ Θεός, κατὰ τὸ μέγα σου ἔλεος.