Σκέψεις για την 2ημερη παραμονή μου στο Νοσοκομείο Άγιος Ανδρέας

Χρειάστηκε να χειρουργηθώ και να νοσηλευτώ στο Νοσοκομείο λόγω κατάγματος στο αριστερό χέρι μου. Το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό με φρόντισε άψογα, γεγονός απρόσμενο αν θεωρήσεις αληθινά αυτά που αναφέρουν κατά καιρούς τα ΜΜΕ.

Εντύπωση μου έκαναν οι συνασθενείς στο θάλαμο. Παρά τους πόνους κ την ταλαιπωρία όλοι δείχναν καρτερικότητα κ υπομονή.  Έδινε κουράγιο και ενθάρρυνε ο ένας τον άλλο. Ακόμα μπορούσες να διακρίνεις κ την χαρά όταν κάποιος  έφευγε για το σπίτι. Η ασθένεια, ο πόνος φαίνεται να ενώνουν τους ανθρώπους.

Εντύπωση μου έκανε επίσης και το θρησκευτικό συναίσθημα που αναδυόταν στο θάλαμο. Εκφράσεις Δόξα τω Θεω, Φύλαξε ο Θεός, Έχει ο Θεός τις  άκουγε ίσως συχνότερα και με βαθύ περιεχόμενο πιο συχνά από ότι σε ένα θρησκευτικό περιβάλλον.

Πολλοί απορούμε γιατί ο Θεός επιτρέπει την ασθένεια, τον πόνο. Μια απάντηση που έδωσα εγώ από την νοσοκομειακή μου εμπειρία είναι για να αποκτήσουμε ενσυναίσθηση, αγάπη, για να γίνουμε αδέλφια. Το οποίο μου φαίνεται δύσκολο να επιτευχθεί αν δεν συνειδητοποιήσουμε βιωματικά την κοινή μας μοίρα,

Στην Ικαρία δεν τρώνε Super Foods

Σε προηγούμενο άρθρο είχαμε αναφερθεί στο Ικαριωτικό τρόπο ζωής που οδηγεί σε μακροβιότητα και σε υψηλή ποιότητα ζωής. Όμως είναι παράξενο πως τα καταφέρνουν αφού δεν καταναλώνουν Super Foods όπως σπιρουλίνα, Goji berries εξωτικά φρούτα ή μανιτάρια για μην πούμε για συμπληρώματα διατροφής. Και όμως τα καταφέρνουν! Τι δειχνεί αυτό;

Κατά τη γνώμη μου δείχνει ότι αυτές οι ΤΡΟΦΕΣ ή τα Συμπληρώματα Διατροφής παρά τα πολλά ΟΦΕΛΗ που διατείνονται πολλοί ότι έχουν δεν οδηγούν απαραίτητα σε ΜΑΚΡΟΖΩΙΑ.  Ίσως ΥΠΑΡΧΟΥΝ άλλα (π.χ. κοινωνικό πολιτισμικό περιβάλλον ) πολυ πιο σημαντικά από τα πανάκριβα Super foods και τα Συμπληρώματα Διατροφής που οι γηραιοί ΙΚΑΡΙΩΤΕΣ τα εφαρμόζουν και έχουν πετύχει την ΜΑΚΡΟΖΩΙΑ.

Ομιλίες για τον Θάνατο από τα διάσημα συνέδρια TED

Σε μια εποχή που θέλουμε να εξορίσουμε τον θάνατο από τις ζωές μας και οι κηδείες στις μεγαλουπόλεις είναι αντε να ξεμπερδεύομαι να επιστρέψουμε στις δουλειές μας, το διάσημο συνέδριο TED περιλαμβάνει ομιλίες για τον θάνατο.

 

Η Χρεοκοπία του Αμερικάνικου Ονείρου

Διαβάζοντας κάποια βιβλία (π.χ. The Paradox of Choice, Third Industrial Revolution) βλέπω την χρεοκοπία του αμερικάνικου ονείρου.

Την χρεοκοπία ενός πολιτισμού που δίνει προτεραιότητα στην Εργασία και στην Κατανάλωση και όχι στον Άνθρωπο.

Την χρεοκοπία του μύθου ότι η πρόοδος της τεχνολογίας θα αυξήσει τον ελεύθερο χρόνο και θα βελτιώσει την ποιότητα ζωής.

Και το ερωτήματα είναι αμείλικτα!

Γιατί ο παππούς στο χωριό έχει ποιότητα ζωής και εμείς στην Μεγαλούπολη δεν έχουμε;

Γιατί ο παππούς στο χωριό έχει αντοχές και εμείς θέλουμε συμπληρώματα διατροφής και πάλι μας λείπουν;

Γιατί ο παππούς στο χωριό έχει ελεύθερο χρόνο και εμείς ακόμα τον ψάχνουμε;

Γιατί ο παππούς στο χωριό έχει ερωτική ζωή και ο νέος όχι και αν έχει θα είναι μόνο σεξουαλική;

Τα παραπάνω φαίνεται να  επιβεβαιώνονται και από την συγγραφή βιβλίων όπως The Blue Zones όπου άνθρωποι επισκέπτονται «πρωτόγονα» χωριά (π.χ. Ικαρία) για να διδαχθούν τρόπο ζωής.

Το αμερικάνικο όνειρο πρέπει να αντικατασταθεί. Το νέο όνειρο ας λέγεται Ελληνικό!

 

 

 

Ικαρία ή Όταν πρέπει να εισάγουμε τον Ελληνικό Τρόπο Ζωής!

Σήμερα η Καθημερινή έχει αφιέρωμα στην Ικαριώτικο τρόπο ζωής και πιο συγκεκριμένα στο βιβλίο The Blue Zones, Second Edition: 9 Power Lessons for Living Longer from the People Who’ve Lived the Longest.

Άλλη μια απόδειξη ότι ο ελληνικός τρόπος ζωής που επιβιώνει στην Ικαρία είναι ο πιο ανθρώπινος τρόπος ζωής.

Δυστυχώς εμείς δεν τον εκτιμήσαμε όσο τον είχαμε και έχουμε υιοθετήσει τον δυτικό τρόπο ζωής.

Μου άρεσε πολύ το σχόλιο ενός Αμερικάνου «Φαίνεται ωραίος τρόπος ζωής αλλά δεν νομίζω να αρέσει ιδιαίτερα στο αφεντικό μου».

Αυτό κρύβει μεγάλη αλήθεια. Και δυστυχώς δεν καταφέραμε να επιβάλλουμε τον ελληνικό τρόπο ζωής στα αφεντικά μας.

Πως;

• Μέσω της ρύθμισης της εργασίας από το Εκκλησιαστικό Ημερολόγιο (πρώτα Εκκλησία, μετά εργασία).
•  Μέσω Συνδικαλισμού. Η εργασία έχει γίνει ελαιοτριβείο και οι εργαζόμενοι ελιές που τους στύβουν.
• Μέσω προσωπικών επιλογών (σιέστα, όχι ξενυκτι, όχι βιασύνη, όχι άγχος, καλή καρδιά)

Χθες μίλαγα με μια φίλη που εργάζεται σε τράπεζα και μου περιέγραφε την ψυχολογική πίεση που της ασκεί η διοίκηση για επίτευξη στόχων που βέβαια δεν τους έχει θέσει η ίδια αλλά άλλοι για αυτή. Και η φίλη μου είναι ένα παράδειγμα. Βγαίνει ζωή έτσι; Να ζείς για το Σαββατοκύριακο. Μετά  πίεση, άγχος, καρδιακά νοσήματα, κατάθλιψη, υπογονιμότητα σε άνδρες και γυναίκες, περιουσίες σε γιατρούς, καρκίνους κτλ κτλ. Φάρμακα, ακριβές θεραπείες.

Τώρα πρέπει να το ξανά-εισάγουμε.

Αλλά αυτός  ο τρόπος ζωής είναι γέννημα-θρέμα ενός διαφορετικού πολιτισμικού περιβάλλοντος. Δεν νομίζω ότι μπορούμε εύκολα να επιστρέψουμε σε αυτό τον τρόπο ζωής αλλά νομίζω ότι αξίζει ο καθένας να δοκιμάσει στην προσωπική του ζωή όσο μπορεί.

Μακροζωία αλλά και Ευζωία!

Οι ηθικές διαστάσεις της διατροφής

Προσπαθώ στο ιστολόγιο μου να μην αναπαράγω αυτά που βρίσκω σε άλλες ιστοσελίδες. Μ’ αρεσε πολύ το συγκεκριμένο άρθρο και δεν μπόρεσα να αντισταθώ στον πειρασμό. Η επιλογή φράσεων με έντονη γραφή δικιά μου.

 

Οι ηθικές διαστάσεις της διατροφής
ή, κατά Καισάριο Δαπόντε, βαθύτερη σημασία της κοινής τράπεζας

του Θανάση Δριτσα*

Ξεφυλλίζοντας ένα παλαιό και σπάνιο βιβλίο που έγραψε ο περίφημος λόγιος και ποιητής του 18ου αιώνα Καισάριος Δαπόντες (1714-1784) με τίτλο «Κανών περιεκτικός πολλών εξαιρέτων πραγμάτων των εις πολλάς πόλεις και νήσους και έθνη και ζώα εγνωσμένων» (πρώτη έκδοση 1778 – Σήμερα κυκλοφορεί σε φιλολογική επιμέλεια Γ.Π. Σαββίδη από τις εκδ. Ποικίλη Στοά-Λέσχη, 1991) ανακάλυψα μιαν ενδιαφέρουσα επιστολή του Καισάριου, η οποία απευθύνεται προς κάποιον Πούρβουλο, τότε μεγάλο Λογοθέτη. Ο αποστολέας εκδηλώνει την επιθυμία να δειπνήσει με τον αποδέκτη της επιστολή και διατυπώνει με σπάνιο ύφος τη βαθύτερη σημασία της κοινής τράπεζας.

Τα κυριότερα σημεία της επιστολής του Καισάριου στη ζωντανή γλώσσα της εποχής εκείνης έχουν ως εξής:

«Επιθυμία επεθύμησα τούτην την εβδομάδα φαγείν μετά της ευγενείας σου. Εις το τραπέζι δε δεν θέλω να είναι άρτος αρπαγής, πρόβατον αδικίας, όρνιθα ασελγείας, ούτε δορκάς υπερηφανείας, ούτε ορτύκι μνησικακίας, ούτε λαγός φιλοχρηματίας, αλλά ούτε χοίρος ακαθαρσίας».

«Θέλω δε και παρακαλώ να είναι άρτος ιδρώτος, φακές ταπεινοφροσύνης, φασούλια σωφροσύνης, ρεβίθια ελεημοσύνης, ιχθύες απλότητος, ελιές ιλαρότητος, και λάχανα ευλαβείας. Αντί μεζέδες θέλω τα ηθικά και τα πνευματικά διηγήματα, αντίς αλατιέρας να παραθέσης πίστιν, αντίς άλας και πιπέρι την πράξιν και την θεωρίαν, αντίς δε μάσαν (τραπεζομάντιλο) να απλώσεις την καθαρότητα, αντίς ταλέρια (πιάτα) να βάλεις την εγκράτεια, αντίς μαχαίρια την διάκρισιν, αντίς πηρούνια την υπομονήν. Μη τραπεζώσης δε οίνον αδολεσχίας, ούτε πήλινο αποστασίας, αμή μόνον νερόν δακρυρροίας, έστω και σερμπέτι καλής καρδίας. Κεραστήν δε να διορίσεις τον νουν και ποτήρι την φρόνησιν και αντίς υπηρέτας την ολιγάρκειαν και την μετριότητα».

O Καισάριος προσδίδει ηθικές διαστάσεις στη διατροφή και οι χαρακτηρισμοί του ευνοούν όσπρια και ψάρια, ενώ απορρίπτουν γενικά το κρέας. Στη σημερινή εποχή της ασύστολης κατανάλωσης θερμίδων η πρωτότυπη αυτή επιστολή φωτίζει τις πνευματικές ρίζες της παραδοσιακής διατροφής και τονίζει την αξία της κοινής τράπεζας που αποτελεί περισσότερο μέσον επικοινωνίας και λιγότερο γαστρική απόλαυση. Η σύγκριση με τα σύγχρονα τηλεοπτικά πανηγύρια πρόσληψης «διακοσμημένων» θερμίδων -τύπου Mάστερ Σεφ- είναι προφανέστατη.

Στόχος η εγκράτεια

Πριν εξαπολυθούν στον σύγχρονο κόσμο οι διαιτολόγοι, οι αστρολόγοι, τα πρωινάδικα της τηλεόρασης και τα γυμναστήρια της γειτονιάς, οι κοινοί θνητοί βάσιζαν την εποχική διατροφική τους συμπεριφορά κυρίως στη νηστεία και τις θρησκευτικές νουθεσίες. Ο απώτερος στόχος της νηστείας στην ελληνική παράδοση δεν είναι η μείωση των προσλαμβανόμενων θερμίδων, η απώλεια βάρους και η βελτίωση της εξωτερικής εμφάνισης, όλα όσα δηλαδή αποτελούν στόχο ενός σύγχρονου διαιτολογικού προγράμματος, αλλά το πώς θα γίνει ο άνθρωπος εγκρατής. Με βάση μάλιστα την προσέγγιση των ασκητών της ερήμου των πρώτων χριστιανικών χρόνων που όλοι τους ήσαν αξιοζήλευτα ολιγοδίαιτοι υπάρχουν δύο τύποι «μάργων» ανθρώπων (ετυμολογία από το ρήμα «μαργαίνω» που σημαίνει γίνομαι παθιασμένος με κάτι) που έχουν πάθος με το φαγητό: ο «γαστρίμαργος», δηλαδή αυτός που αγαπάει τη μεγάλη ποσότητα φαγητού και θα τον λέγαμε σήμερα σαβούρα και ο «λαίμαργος», δηλαδή αυτός που παθιάζεται με τις νοστιμιές και τις απολαύσεις του λαιμού και θα τον λέγαμε ίσως μερακλή των μεζέδων.

Γνωρίζουμε επιστημονικά σήμερα ότι ο ψυχολογικά πιεσμένος άνθρωπος προστρέχει σε κατανάλωση μεγάλης ποσότητας ζάχαρης, θερμίδων, αλατιού και έντονων γεύσεων (ότι δηλαδή προσφέρει το σκουπιδοφαγητό των ταχυφαγείων), αναζητώντας λυτρωτική διέξοδο στην απόλαυση προκειμένου να απαλλαγεί από το καθημερινό άγχος και την κατάθλιψη. Ετσι πολλές φορές συμπεριφέρεται και ως γαστρίμαργος και ως λαίμαργος. Οι θρησκευτικές παραδόσεις όλων των λαών της γης είχαν ξεκαθαρίσει απόλυτα ότι η εγκράτεια και η διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους απαιτούν κυρίως ψυχική ισορροπία. Επίσης, σύμφωνα με τα τρέχοντα δεδομένα της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας, το μυστικό που εξασφαλίζει μακροζωία στους μεσογειακούς ανθρώπους ίσως να μην είναι μόνο το ελαιόλαδο, αλλά η αισιόδοξη στάση ζωής και η χαλαρότητα των ρυθμών που σχετίζονται με το εύκρατο κλίμα και το μεσογειακό φως. Στο σημείο αυτό ο Καισάριος Δαπόντες αποδεικνύεται και επιστημονικός προφήτης, αφού στην προαναφερθείσα επιστολή του θεωρεί ικανή και αναγκαία συνθήκη ενός καλού γεύματος το «σερμπέτι της καλής καρδίας».

Δεν είναι μόνο το ευλογημένο λάδι και η μεσογειακή κουζίνα που μπορεί να χαρίσει την υγεία. Είναι πάνω απ’ όλα οι καθαρές σκέψεις και το ελεύθερο πνεύμα που χάρισε η γη που ζούμε στους παππούδες μας και χαρίζει και σήμερα σε όσους διακριτικούς μπορούν ακόμη να το αντιληφθούν. Γιατί το πιο σημαντικό είναι να μη γίνει κανείς πνευματικά βαρύς και να παραμένει διάφανος. Για αυτή την εσωτερική διαφάνεια έχει γράψει ο Ελύτης: «Θα σου δώσω εγώ ένα δέρμα που να κοιτάν οι άνθρωποι από μέσα. Και να μην έχεις ούτε ένα μυστικό. Σε όλους εσύ θα ανήκεις. Ολος φως».

* Ο κ. Θανάσης Δρίτσας είναι καρδιολόγος στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο.

Αρχική Δημοσίευση εδώ!

Για την θεραπευτική αξία της Υμνολογίας της Εκκλησίας μας

Διάβαζα ένα άρθρο με τίτλο «The therapeutic value of hymns» και κατάλαβα ακόμα μια φορά πόσο μεγάλη είναι η αξία της εκκλησιαστικής υμνολογίας και πόσο προσεγμένη είναι η επιλογή ψαλμών και ύμνων στις διάφορες εκκλησιαστικές ακολουθίες από τους Πατέρες της Εκκλησίας.

Ο συγγραφέας του άρθρου υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι βοηθιούνται ή βλάπτονται από την προσεκτική επιλογή των ύμνων στην ομαδική προσευχή.

Αν και το άρθρο είναι γραμμένο για προτεσταντικούς και καθολικούς ύμνους και δεν μπορούμε να κατανοήσουμε αυτό που λέει ο συγγραφέας είναι επειδή θεωρούμε αρκετά πράγματα αυτονόητα.  Ποια είναι αυτά:

• Οι περισσότεροι ύμνοι έχουν γραφτεί από Αγίους της Εκκλησίας.  Αν δεν έχουν γραφεί από Αγίους, έχουν γραφεί από ευλαβείς Χριστιανούς λαϊκούς  και μοναχούς και για να ενταχθούν στο Εκκλησιαστικό Τυπικό πέρασαν από την κρίση του ορθοδόξως σκεπτόμενου εκκλησιαστικού σώματος. Τι εξασφαλίζει αυτό; Εξασφαλίζει ότι οι άνθρωποι που ενεπλάκησαν στην συγγραφή των ύμνων και την διαμόρφωση του Τυπικού των ακολουθιών ήταν απαλλαγμένοι από πάθη, κόπλεξ, ανθρώπινες αδυναμίες. Κάτι που δεν ισχύει απαραίτητα σήμερα. Κυρίως στον προτεσταντικό χώρο όπου συνθέτονται ύμνοι σχεδόν από τον οποιοδήποτε. Παράδειγμα: Αν έγραφα ύμνους εγώ που είμαι εμπαθής θα έφτανα ποτέ τον Ρωμανό τον Μελωδό ή τον Ιωάννη Δαμασκηνό και δεν εννοώ από ποιητική αξία αλλά από νοηματική  και ψυχοθεραπευτική αξία για αυτό που τους ακούει; Η απάντηση είναι προφανής.
• Η υμνολογία και η διάταξη των ακολουθιών είναι προσεκτικά εκλεγμένη ώστε να εξυπηρετεί συγκεκριμένους στόχους όπως:
  • Αναγνώριση αμαρτωλότητας
  • Έκκληση για Θείο Έλεος
  • Συγχώρηση πλησίον
  • Δοξολογία
  • κ.α.

Τα παραπάνω δίνουν ελπίδα στον άνθρωπο και δεν τον καταδικάζουν. Έχουν ψυχοθεραπευτική αξία και με την Πατερική έννοια αλλά και με την σύγχρονη ψυχολογική έννοια.

Θρησκεία και Υγιείς Οικογενειακές Σχέσεις

Σε συνέχεια προηγούμενης ανάρτησης μας θα αναφέρουμε το Εννοιολογικό Μοντέλο του Loren Marks που συνδέει την θρησκεία με την υγεία στις οικογενειακές σχέσεις. Το συγκεκριμένο μοντέλο έχει παρουσιαστεί στην εργασία  Marks, L. D. (2006). Religion and family relational health: An overview and conceptual model. Journal of Religion and Health, 45, 603-618.

Σύμφωνα με την συγκεκριμένη εργασία οι τρεις διαστάσεις της θρησκείας  (πιστεύω, πρακτικές, κοινότητα) είναι θετικά σχετιζόμενες με υγιείς  οικογενειακές σχέσεις.

C:παιδί,F: Πατέρας, M:Μητέρα

• Βέλος 1Α: Σχέση μεταξύ Θρησκευτικών Πρακτικών και Σχέσεων Ζευγαριού
• Βέλος 1Β: Σχέση μεταξύ Θρησκευτικών Πρακτικών και Σχέσεων Μητέρας-Παιδιού
• Βέλος 1C: Σχέση μεταξύ Θρησκευτικών Πρακτικών και Σχέσεων Πατέρα-Παιδιού
• Βέλος 2Α: Σχέση μεταξύ Θρησκευτικών Πιστεύω και Σχέσεων Ζευγαριού
• Βέλος 2Β: Σχέση μεταξύ Θρησκευτικών Πιστεύω και Σχέσεων Μητέρας-Παιδιού
• Βέλος 2C: Σχέση μεταξύ Θρησκευτικών Πιστεύω και Σχέσεων Πατέρα-Παιδιού
• Βέλος 3Α: Σχέση μεταξύ συμμετοχής στην θρησκευτική κοινότητα και Σχέσεων Ζευγαριού
• Βέλος 3Β: Σχέση μεταξύ συμμετοχής στην θρησκευτική κοινότητα και Σχέσεων Μητέρας-Παιδιού
• Βέλος 3C: Σχέση μεταξύ συμμετοχής στην θρησκευτική κοινότητα και Σχέσεων Πατέρα-Παιδιού

Θρησκεία και Βιολογική-Ψυχολογική-Κοινωνική Υγεία

Μια αξιοσημείωτη εργασία που αξίζει να αναφέρουμε είναι ή  Marks, L. D. (2005). Religion and bio-psycho-social health: A review and conceptual model. Journal of Religion and Health, 44, 173-186.

Ο συγκεκριμένος καθηγητής αφού έκανε επισκόπηση της βιβλιογραφίας προτείνει ένα εννοιολογικό μοντέλο για το πως συνδέεται η  Θρησκεία με την Βιολογική-Ψυχολογική-Κοινωνική Υγεία . Περιληπτικά φαίνεται στο παρακάτω σχήμα:

Περιληπτικά:

1. Οι πράξεις μας επηρεάζουν την βιολογική μας υγεία .
2. Τα πιστεύω μας την ψυχολογική μας υγεία.
3. Η συμμετοχή στην θρησκευτική κοινότητα επιδρά στην κοινωνική διάσταση της υγείας μας

Η τεκμηρίωση των παραπάνω είναι διαθέσιμη στην πλήρη εργασία.

Επιπτώσεις της Συγχώρεσης στην Σωματική Υγεία

Παραθέτω ενδεικτικές δημοσιεύσεις που ασχολούνται ερευνητικά με τις επιπτώσεις της Συγχώρεσης στην Σωματική Υγεία. Τα αποτελέσματα όπως μπορείτε να δείτε παρά τους ερευνητικούς περιορισμούς που αναμφισβήτητα τίθενται είναι θετικά.

Berton H. Kaplan. (1992). Social health and the forgiving heart: The Type B story. Journal of Behavioral MedicineVolume 15, Number 1, 3-14, DOI: 10.1007/BF00848374. Διαθέσιμο εδώ!

Toussaint, L. L., Williams, D. R., Musick, M. A., & Everson, S. A.(2001). Forgiveness and health: Age differences in a U.S. probability sample. Journal of Adult Development, 8, 249–257. doi:10.1023/A: 1011394629736 Διαθέσιμο εδώ!

Witvliet, C. V., Ludwig, T., & Vander Laan, K. (2001). Granting forgiveness or harboring grudges: Implications for emotion, physiology, and health. Psychological Science, 12, 117–123. doi:10.1111/1467-9280.00320 Διαθέσιμο εδώ!

Lawler, K. A., Younger, J. W., Piferi, R. L., Billington, E., Jobe, R. L., Edmondson, K. A., & Jones, W. H. (2003). A change of heart: Cardiovascular correlates of forgiveness in response to interpersonal conflicts. Journal of Behavioral Medicine, 26, 373–393. doi:10.1023/A:1025771716686 Διαθέσιμο εδώ!

Lawler, K. A., Younger, J. W., Piferi, R. L., Jobe, R. L., Edmondson, K. A., & Jones, W. H. (2005). The unique effects of forgiveness on health: An exploration of pathways. Journal of Behavioral Medicine, 28, 157–167. doi:10.1007/s10865-005-3665-2. Διαθέσιμο εδώ!

Anderson, Jeremy C.  Linden, Wolfgang and Habra, Martine E.  (2006). Influence of Apologies and Trait Hostility on Recovery from Anger. Journal of Behavioral Medicine Volume 29, Number 4, 347-358, DOI: 10.1007/s10865-006-9062-7 Διαθέσιμο εδώ!

Jennifer P. Friedberg, Sonia Suchday and V. S. Srinivas. (2006). Relationship Between Forgiveness and Psychological and Physiological Indices in Cardiac Patients. International Journal of Behavioral Medicine Volume 16, Number 3, 205-211, DOI: 10.1007/s12529-008-9016-2 Διαθέσιμο εδώ!

Worthington, Everett L. Witvliet, Charlotte Van Oyen Pietrini, Pietro Miller, Andrea J. (2007). Forgiveness, Health, and Well-Being: A Review of Evidence for Emotional Versus Decisional Forgiveness, Dispositional Forgivingness, and Reduced UnforgivenessVolume 30, Number 4, 291-302, DOI: 10.1007/s10865-007-9105-8 Διαθέσιμο εδώ!

Rebecca Stoia-Caraballo, Mark S. Rye, Wei Pan, Keri J. Brown Kirschman, Catherine Lutz-Zois and Amy M. Lyons (2008)Negative affect and anger rumination as mediators between forgiveness and sleep quality. Journal of Behavioral MedicineVolume 31, Number 6, 478-488, DOI: 10.1007/s10865-008-9172-5. Διαθέσιμο εδώ!

Whited, Matthew C.  Wheat, Amanda L.  and Larkin, Kevin T. (2010). The influence of forgiveness and apology on cardiovascular reactivity and recovery in response to mental stress Journal of Behavioral Medicine Volume 33, Number 4, 293-304, DOI:10.1007/s10865-010-9259-7 Διαθέσιμο εδώ!

Loren L. Toussaint, Amy D. Owen and Alyssa Cheadle. (2011). Forgive to Live: Forgiveness, Health, and Longevity. Journal of Behavioral Medicine DOI: 10.1007/s10865-011-9362-4 Διαθέσιμο εδώ!

Laura J. Lutjen, Nava R. Silton and Kevin J. Flannelly. (2011). Religion, Forgiveness, Hostility and Health: A Structural Equation Analysis. Journal of Religion and Health.  DOI: 10.1007/s10943-011-9511-7 Διαθέσιμο εδώ!

Οι παραπάνω δημοσιεύσεις είναι διαθέσιμες και  σε pdf. Στείλτε μόνο email.